Artikel
Elektriciteit wordt in 1883 in Nederlandse theaters gepresenteerd als moderne magie.Elektriciteit moet voor de abonnees van de Schager Courant omstreeks 1870 een raadselachtig iets zijn geweest. Zij lezen berichten uit verre landen over een kracht, die koetsen en naaimachines in beweging zet en licht kan voortbrengen. Ze kunnen het met eigen ogen zien als op 30 december 1883 Johannes Kinsbergen in het Noord-Hollandsch Koffiehuis de elektriciteit komt demonstreren. De krant twijfelt in zijn vooraankondiging 'geenszins, of wij zullen op het gebied der toover- en goochelkunst iets prachtigs en belangwekkends te zien krijgen'.
In 1879 heeft in de Verenigde Staten dan al Thomas Edison zijn gloeilamp aan het branden gebracht. Het elektrische licht verspreidt zich over de wereld als een lopend vuur en gaat vanaf 1886 in Nederland de strijd aan met de
gasverlichting. Op 6 mei 1911 vergaderen in schouwburgzaal Diligentia te Alkmaar vertegenwoordigers van 13 gemeenten, onder wie Schagen, over de mogelijke stichting van een 'Electrische Centrale voor West-Friesland'. Maar de al in 1904 opgerichte Kennemer Electriciteits Maatschappij neemt ze de wind uit de zeilen. In mei 1914 sluit de K.E.M. een
rijksconcessie af voor Noord-Holland boven het IJ. Schagen staat dan juist voor de vraag of het moet investeren in zijn gasfabriek, waarvan de ovens dringend aan vervanging toe zijn. Het is geen eenvoudige keuze. De nieuwe ovens gaan meer capaciteit leveren. Wie zal die afnemen als over een jaar of wat, daar twijfelt geen raadslid aan, de stroom er komt? Elektriciteit kan de oplossing zijn, maar alleen voor de verlichting en niet voor de gashaard en het gasstel. Zonder gasfabriek zou menige Schagenaar in de kou komen te zitten en niet kunnen koken. De raad ontkomt daarom niet aan de door de gascommissie voorgestelde investering van 26.000 gulden. Gepoogd wordt de voorziene meercapaciteit te benutten door gaslichtklanten te winnen in Barsingerhorn. Dat kiest echter voor de aanleg van elektriciteit, zoals ook andere omliggende dorpen. Zo kan het gebeuren dat in centrumgemeente Schagen nog gaslicht boven de tafel hangt als Kolhorn, Zijpe, Wieringerwaard en Sint Maarten al de krant lezen bij de gloeilamp.
De K.E.M. wordt in 1917 omgevormd tot een overheidsbedrijf onder de naam Provinciaal Electriciteitsbedrijf van Noord-Holland, het P.E.N. Als in november 1917 het P.E.N. de aansluiting van Barsingerhorn toezegt middels een langs Schagen te trekken hoofdkabel, toont ook Schagen belangstelling.
Op 24 mei 1918 neemt de raad het besluit om in Schagen een bovengronds kabelnetwerk te laten aanleggen. Curieus genoeg werkt op de betreffende avond de gasverlichting niet – wat vaker gebeurde – en vergadert 'ons edelachtbaar bestuur in pikkedonker met één onnoozele kaars op tafel. Geen wonder eigenlijk dus dat allen voor electrificatie waren'. Negen dagen later kunnen de Schagenaars die elektrisch licht wensen zich bij de nieuwbakken Electriciteits-Commissie aanmelden.
Bronnen
BRONNEN:
- Schager Courant