Artikel
Een echte Schagenaar voelt zich pas op zijn gemak als hij van verre ‘zijn’ twee torens in het vizier krijgt: die van de neogotische Christoforus of Christoffel aan de Gedempte Gracht en de renaissance-achtige toren van de Grote Kerk op de Markt.
Tot aan de vernietigende brand in 1895 stond op die plek de ‘oude’ Christoforus, vernoemd naar de patroonheilige die de heren van Schagen in de 15de eeuw meenamen uit Beieren, hun land van herkomst.
In de bijruimten van de Grote Kerk is een serie foto's te zien van de middeleeuwse Christoforuskerk die door onvoorzichtigheid van een loodgieter totaal uitbrandde. Dat was een ramp. Niet alleen ging het gehele kerkinterieur verloren, preekstoel, herenbanken en orgel, maar gelukkig bleef het archief grotendeels gespaard.
Boven: exterieur ca. 1890
Onder: interieur in 1795
De kerk in 1895 na de brand
Praalgraf
De brand verwoestte ook het praalgraf van heer Johan van Schagen en zijn vrouw Anna. Dat monument was vergelijkbaar met de praalgraven in Veenhuizen en Spanbroek. Tevens sneuvelde een aantal grafstenen.
De steen van het praalgraf van Johan en Anna na restauratie
Nieuwbouw
Had in onze ogen de kerk kunnen worden gerestaureerd, aangezien de muren waren blijven staan, de beslissing viel anders uit. Er kwam een nieuw gebouw. Architect van deze gemengd neogotische en-renaissancistische kerk was J.A.G. van der Steur (1865-1945); die later bekendheid verwierf als de bouwheer van het Haagse Vredespaleis.
De Grote Kerk heeft allure, vooral aan de buitenkant. Venstertraceringen, natuursteenblokken, pinakels en reeksen dakkapellen met een toren waarvan de spits een reconstructie is van de verbrande kerk. Wel wisselde bij de nieuwbouw de toren van plaats: hij verhuisde van de westkant, zijn traditionele plek, naar de oostzijde.
Het interieur wordt gedomineerd door het liturgisch centrum: het Van Damorgel met een daarbij aangepaste preekstoel en lessenaar. De ramen tonen weids. Toch wordt de ruimtewerking teniet gedaan doordat halverwege de kerk een houten scheidingswand is geplaatst om de bouw van diensten vergaderruimten mogelijk te maken.
Christoforus aan de Gracht
De katholieken hebben zich na de overwinning van de protestanten in de 16de eeuw hun patroon Christoffel niet laten afnemen. Aan het einde van de (Gedempte) Gracht kwam weldra een schuilkerk met die naam.
In 1883 verrees de huidige neogotische kruisbasiliek, wederom een Christoforuskerk, een fors gebouw, ontworpen door Alfred Tepe (1840-1920), architect van tientallen katholieke kerken.
In tegenstelling tot de strakke, eenvoudig gehouden buitenkant is er binnen in de kerk veel te beleven. Met ruim gebouwde kruisgewelven, kruiswegstaties, een neogotisch hoogaltaar en een werkelijk schitterende barokke preekstoel, afkomstig uit een Antwerps atelier, door een rijke pastoor indertijd aan de kerk geschonken.
Een stoer Christoffelbeeld, compleet met knoestige stok en met het frele Jezuskind op de schouder, werd in de jaren zestig onder de preekstoel vandaan gehaald en elders opgesteld. De kerk bezit een landelijk beroemd geworden drieklaviers Engels orgel, gebouwd door John Nicholson voor de anglicaanse Mary Magdalenchurch in Worcester. Omstreeks 1980 werd het door Schagen aangekocht.
De gebrandschilderde ramen tonen voorstellingen van Nederlandse heiligen en gebeurtenissen uit de katholieke kerkgeschiedenis. Het is alsof de opdrachtgevers hiermee wilden laten zien dat katholieken ook ware vaderlanders zijn, met een geschiedenis die veel verder teruggaat dan de Reformatie.
Bronnen
- West-Friesland toen en nu
Uitgeverij Waanders - Archief website Westfries Genootschap, onderdeel West-Friesland toen en nu