Artikel
De verbanning van twee tot de galeien veroordeelden
De schepenrollen van Schagen zijn bewaard gebleven vanaf 2 november 1554. Dat betekent dat er zeer veel bekend is over vele rechtszaken waarmee de schepenen van Schagen zich ambstshalve bezighielden. Bij deze rechtszaken werd onderscheid gemaakt tussen die zaken die poorters van Schagen onderling betroffen en de zaken die zich voordeden tussen poorters van Schagen en mensen die van buiten Schagen kwamen. De eerste soort zaken heetten buurrecht, de tweede soort heette gastrecht. Week aan week had het college van schepenen zitting, de ene week buurrecht betreffende, de andere week gastrecht.
Het betrof de meest uiteenlopende zaken in beide gevallen.
Dit is een voorbeeld van het gastrecht afkomstig uit de schepenrol van Schagen. Het gastrecht kende speciale, zeer frequente zittingen waarin recht gesproken werd voor en over mensen die niet uit Schagen afkomstig waren. Het gaat meestal om heel kleine alledaagse zaken betreffende onenigheden op financieel of ander gebied. Maar niet alltijd …
Op 28 januari 1555 doen de schepenen van Schagen uitspraak in de zaak tegen twee tot de galeien veroordeelde mannen, die in Schagen terecht waren gekomen in het jaar dat Karel de V, de in de akte genoemde Keizerlijke Majesteit, op 25 oktober in Brussel afstand doet van zijn troon ten gunste van zijn zoon Phuilips II. Hoe zij in Schagen terecht zijn gekomen, blijkt niet uit dit vonnis. Wel wordt duidelijk in de eerste rechtzitting dat zij bedelend in Schagen waren aangetroffen en daarom gevangen gezet waren.
Wie hun commandant was is duidelijk. Het gaat om ene Barnardo Clingia, die op zijn beurt weer onder ene Anthonio Borea dient. Het verhaal speelt zich 13 jaar voordat de Nederlanden in opstand komen tegen Spanje. De plakkaten waarvan sprake is kunnen de befaamde bloedplakkaten zijn die Karel V in 1550 deed verschijnen en waarin en waarmee hij de ketterijen te lijf ging. Hebben we bij onze twee bedelaars te maken met Lutheranen, of Doopsgezinden? Dan zijn ze bij de Vrouwe van Schagen natuurlijk aan het verkeerde adres. Toch worden ze mild gestraft door de Schepenen: verbanning met de mogelijkheid van terugkeer als ze met de juiste papieren verschijnen. Dat laatste is echter ook weer niet erg waarschijnlijk.
Het is ook duidelijk dat de Vrouwe van Schagen niet langer wil opdraaien voor de kosten van onderhoud van deze twee mannen, boeven of niet, maar wel veroordeeld tot de galeien. De schepenen vellen hun oordeel. Weg met ze, de stad uit en niet terugkomen tenzij met een bewijs van goed gedrag uit hun geboorteplaats of hun laatste verblijfplaats. Er is recht gesproken.
Zie voor de transcriptie en de ‘vertaling’ van deze uitsneden van de Schepenrol de Kakelepost van juni 2016, nog te verschijnen.
De pagina is afkomstig uit het Oudrechterlijk– en Weeskamerarchief van Schagen, inventarisnummer 5836, lopend van 2 november 1554 tot 18 december 1665 (Regionaal Archief Alkmaar)
Transcriptie:
Gastrecht ghehouden tot Schagen opten iijen (3en) Januarij Anno lv (1555)
1. Noch ghewesen bij vonnisse van schepenen, als dat Ottho Thijssoen gheboren
2. binnen Ghoch int landt van Cleve ende Jan Janssoen alias Schut gheboren
3. bij Emmerick sullen den k: mt (keizerlijke majesteit) dienen twee iaren lanck op den gheleijen
4. nae wuijtwijsen ‘t placaet van den k: mt ende sijne mts instructie
5. Actum opden iijen dach Januarij anno xvC vijf ende vijftich
1. Nog het vonnis gewezen door Schepenen dat Otto Thijssoen geboren
2. in Goch in het land van Kleef en Jan Janssoen alias Schut geboren
3. bij Emmerick, de keizerlijke majesteit twee jaar lang zullen dienen op de galeien
4. zoals het plakkaat en de instructie van de keizerlijke majesteit vermelden;
5. Actum op de 3e januari in het jaar 15 honderd vijf en vijftig)
De overige tekst en hertaling vindt u in de Kakelepost of op de website van de Kakelepost. Het gaat om een nog te verschijnen nummer in juni of september van het jaar 2016.
